Een veiligheidscultuur van wereldklasse: catchy of realistisch?

VEILIGHEIDSCULTUUR

Over dit begrip bestaan heel wat misverstanden. Het citaat van Deal & Kennedy over bedrijfscultuur verklaart dat: “The way we do things around here”. Veiligheidscultuur kan eenvoudigweg omschreven worden als “de manier waarop uw organisatie omgaat met arbeidsveiligheid”.

WAT MAAKT EEN VEILIGHEIDSCULTUUR VAN EEN 'TWAALF IN EEN DOZIJN' TOT WERELDKLASSE?

Het antwoord is eenvoudig: het aantal hiërarchische niveaus en het aantal medewerkers binnen elk van die niveaus trekt aan de kar. Met andere woorden: ze tonen op elk moment “veiligheidseigenaarschap”. Het gaat om het aantal medewerkers, dwars doorheen de organisatie, dat de eigen arbeidsveiligheid en die van alle collega’s, contractoren, leveranciers en/of bezoekers tot de eigen verantwoordelijkheid rekent. Ze schuiven de verantwoordelijkheid dus niet af op de organisatie.

Enkele typische kenmerken

Een veiligheidscultuur van wereldklasse is een ‘high reliability’ organisatie waarbij iedere medewerker:

• veiligheid als een waarde beschouwd;
• alert is in het verwachten van het onverwachte;
• altijd perfect begrijpt wat van hem/haar verwacht wordt;
• steeds openstaat voor nieuwe ideeën;
• het verschil wil maken;
• gelooft dat hun eigen gedrag daarbij toongevend is;
• spontaan waakt over elkaars veiligheid en gezondheid.

Leidinggevenden in het bijzonder:

• beperken zich niet tot het managen van de operaties, maar tonen authentiek leiderschap;
• zien attitudes en gedragingen van medewerkers als een reflectie van hun eigen leiderschap.

DAT DOEN WE TOCH AL?

Dit klinkt dan in de directiekamer. Was het maar waar… Met dergelijke ondoordachte uitspraken gaan directieleden en/of hogere

leidinggevenden totaal voorbij aan de eigenheden van het menselijk brein en aan de manier waarop gedrag tot stand komt.

Meestal gaat men onbewust uit van de klassieke maar grotendeels achterhaalde gedragstheorie: Medewerkers op de werkvloer maken een bewuste en doordachte afweging tussen de voor- en nadelen eigen aan een bepaald gesteld gedrag. Dit bepaalt hun gedragskeuzes. Hierdoor veronderstelt men dat deze keuzes, al of niet geformaliseerd, in een procedure of werkinstructie, naadloos kan worden omgezet in waarneembaar veiligheidsgedrag.

Stel dat dit werkelijk het geval was, dan doet elke medewerker continu beroep op het energieverslindende cognitieve deel van zijn brein. Geen enkel individu is hiertoe in staat. Het meest actuele wetenschappelijk onderzoek stelt dat 95 procent van het menselijk gedrag volautomatisch wordt aangestuurd door het ‘low energy consuming’ emotionele deel van het brein (o.a. Kahneman, Thaler, Cialdinni).

Het besluit mag duidelijk zijn: een veiligheidscultuur van wereldklasse is een vlag die men plant op de top van de allerhoogste berg. Een utopie.

Willy Wastyn

Wetenschappelijk en conceptueel adviseur - Stepstones for safety