ESENER-3
Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) publiceerde de nieuwste resultaten (2019) van de Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico's (Esener). Uiteraard houden deze resultaten geen rekening met de gevolgen van de coronacrisis die in het voorjaar van dit jaar in alle hevigheid losbarstte.
Geestelijke gezondheidsproblemen bij werknemers, een explosieve toename van telewerken, de vele uitdagingen op het vlak van digitalisering en de daarbij horende fysieke problemen vergen meer dan ooit de nodige preventieve en curatieve aanpak.
Wat blijkt uit de Esener-enquête?
- Musculoskeletale aandoeningen (MSA’s) en psychologische risico’s worden het vaakst als risico gemeld, met specifieke aandacht voor repetitieve hand- en armbewegingen (in 65 % van de werkplekken in de EU27), langdurig zitten (61 %) en omgaan met lastige klanten, patiënten, leerlingen, … (59 %)
- In de aanpak van deze risico’s is het verontrustend dat sinds 2014 minder werkplekken maatregelen nemen om spier- en skeletaandoeningen (SSA's) te voorkomen. Bovendien zegt slechts 29 % van de ondernemingen dat zij zouden ingrijpen als werknemers excessief lange werkdagen maken om psychosociale risico’s te beperken.
- Hoe kleiner de onderneming, des te minder melding gemaakt wordt van (met name psychosociale) risicofactoren. Dit kan duiden op een zorgwekkend gebrek aan bewustzijn over dit soort risico.
- Tussen 2014 en 2019 blijkt het aantal arbeidsinspecties in bijna alle Europese lidstaten af te nemen.
- Slechts een kwart van de werkplekken (24 %) bevestigt de gevolgen van de opkomende digitale technologie te hebben besproken met hun werknemers. Mogelijke gevolgen hierbij zijn het volgen van training om digitale vaardigheden onder de knie te krijgen (77 % van de werkplekken in de EU27), langdurig zitten (65 %) en meer flexibiliteit voor werknemers op het vlak van werkplek en werktijden (63 %).
Voorkomen is beter dan genezen: Veerle Hermans geeft tekst en uitleg
We vroegen Veerle Hermans, Docente Ergonomie aan de VUB, om de bovenstaande resultaten te duiden:
“Uit de resultaten blijkt jammer genoeg opnieuw dat musculoskeletale aandoeningen een ernstig risico blijven in Europese bedrijven. Uit nieuwe studies blijkt bovendien dat thuiswerken tot extra gezondheids- en mentale problemen dreigt te leiden. Een recent onderzoek in het Verenigd Koninkrijk toont aan dat heel wat mensen meer rug-, schouder- en nekklachten hebben sinds ze aan telewerk (moeten) doen. In vergelijking met vorige studies zien we ook dat deze problematiek vergroot, wat uiteraard zeer verontrustend is.”
“Deze slechte resultaten kunnen gedeeltelijk verklaard worden door het feit dat veel werknemers thuis niet de nodige ergonomische werkmiddelen hebben. Ik krijg dikwijls de vraag of een werkgever niet verplicht is om bij thuiswerk het nodige materiaal te voorzien. Dit is een moeilijke discussie, want in principe geldt die verplichting enkel wanneer bij de arbeidsovereenkomst een addendum hoort waarin vermeld wordt dat een werknemer effectief thuiswerk uitvoert. Momenteel kunnen werknemers echter overmacht inroepen die hen wettelijk opgelegd is.”
“Nu de lockdownmaatregelen in ons land stilaan afgebouwd worden en steeds meer werknemers terug naar het werk gaan, verwacht ik – en dat blijkt ook uit enkele bedrijfsenquêtes – dat vele werkgevers structureel telewerk zullen invoeren voor hun werknemers. Ik hoop van harte dat werknemers het nodige ergonomische werkmateriaal zullen krijgen, zoals bijvoorbeeld een laptophouder met toetsenbord en computermuis, om in goede omstandigheden thuis aan de slag te kunnen.”
“Ik verwijs ook naar coronamaatregelen waarin werknemers een beperkte bureauvergoeding kunnen ontvangen van 126,94 euro per maand om zelf wat kantoormateriaal aan te kopen voor thuisgebruik of kosten te dekken voor elektriciteit. Het fiscaal aanmoedigen van dergelijke vergoedingen kan werkgevers extra aansporen om hun werknemers hierbij te helpen.”
“Een ander belangrijk aspect uit de Esener-studie is het thema langdurig zitten. Dit thema heeft de laatste jaren steeds meer aandacht gekregen, omdat dit risico niet enkel een link heeft met musculoskeletale aandoeningen, maar ook met andere gezondheidsrisico’s zoals diabetes, overgewicht en cardiovasculaire aandoeningen.”
“Ik beveel werknemers daarom aan om tijdens het werk niet te lang stil te zitten, maar regelmatig recht te staan en af en toe kleine bewegingen uit te voeren. Uit wetenschappelijke literatuur blijkt alvast dat een uur (of langer) stilzitten tot lichamelijke klachten kan leiden. Daarom wordt aanbevolen om bijvoorbeeld om de 50 minuten recht te staan en wat bewegingen uit te voeren. Een termijn van 30 minuten is uiteraard ook mogelijk, maar dat kan volgens mij dan weer tot de nodige concentratiepoblemen leiden. Het is dus zeker niet de bedoeling om dergelijke bewegingspauzes strak te timen, maar hiervoor zelf een werkbaar evenwicht te vinden.”
“Op vraag van INNI publishers presenteer ik momenteel een 5-delige webinarreeks waarin ik de deelnemers tips geef om de stramheid in de spieren en gewrichten te verminderen, gevolgd door ontspanningsoefeningen en richtlijnen om visuele vermoeidheid aan te pakken. Het doel is de fysieke overbelasting tijdens de werkuren te reduceren en de deelnemers aan te zetten tot kleine, dynamische bewegingen. Te lang stilzitten leidt tot spieren die zich te lang statisch inspannen, en voldoende beweging voorkomt vermoeidheid. Door die kleine oefeningen – die je enkele keren per dag kan doen – kunnen de spieren opnieuw op adem komen. Te weinig recuperatie kan ertoe leiden dat in de spieren afvalstoffen opgestapeld worden, wat zelfs tot overbelasting kan leiden.”
“In mijn webinar over visuele vermoeidheid wijs ik de deelnemers erop dat – net zoals de nekspieren – ook de oogspieren vermoeid kunnen raken door een te lang beeldschermgebruik. Zo verliezen we in dergelijke situaties bijvoorbeeld ook onze natuurlijke knipperreflex, waardoor te weinig traanvocht snel tot irritatie van de ogen kan leiden. De ogen overdag wat rust geven, zorgt er dan ook voor dat ze optimaal blijven functioneren.”
“Tot slot wil ik de deelnemers ook kritisch laten kijken naar allerlei apps en toepassingen die beweging op de werkvloer promoten. Wees hier voorzichtig, want het op afstand coachen maakt het soms moeilijk om te verifiëren of oefeningen ook op een correcte manier uitgevoerd worden. Doe dus zeker een beroep op organisaties die hun strepen al verdiend hebben in deze materie. Het foutief uitvoeren van bijvoorbeeld rek- en strekoefeningen van de nek kan immers meer kwaad dan goed doen.”
INNI redactie
