HOEZO? Mijn werkgever verplicht ons tot vaccinatie tegen COVID-19?

Uit een recent rapport van Sciensano blijkt dat de vooropgestelde vaccinatiegraad van 70% lang niet overal en bij alle beroepscategorieën wordt gehaald. Verschillende studies pleiten al voor een hogere vaccinatiegraad van 85 tot 90 om groepsimmuniteit te bereiken.

Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van koepelvereniging Zorgnet-Icuro, en de werkgeversorganisatie Voka lieten al in hun kaarten kijken. Ook de Hoge Gezondheidsraad deed vanuit de werkgroep Infectiebeheersing een sterke aanbeveling.

Nadat Frankrijk onlangs aankondigde vaccinatie te verplichten voor alle zorgpersoneel, gaf ook minister van Volksgezondheid Vandenbroucke aan dit te overwegen. “Ik wil verder sensibiliseren. Maar als dat niet vanzelf tot stand komt, moet je met verplichtingen werken.”

Internetgiganten Google en Facebook deelden onafhankelijk van elkaar mee om enkel gevaccineerden toe te laten op de werkvloer. De Amerikaanse president Biden overweegt een vaccinatieplicht voor ambtenaren van de federale overheid.

Voor alle duidelijkheid: in ons land blijven de federale regering en de vakbonden momenteel nog intern verdeeld. Tegen midden augustus moet hier meer duidelijkheid over komen. In eerste instantie zet men in op sensibilisatie.

Vaccinatieverplichting door werkgever?
"Er bestaat echter momenteel geen wettelijke basis om vaccinatie te verplichten", zegt professor medisch recht Thierry Vansweevelt (UA). Zolang de overheid dit niet verplicht, heeft elke werknemer de vrije keuze.. Het belangrijkste obstakel is het recht op privacy van de werknemers, waaronder het recht op respect voor hun fysieke integriteit.

Een werkgever kan vaccinatie promoten en sensibiliseren als preventiemaatregel en kan bijvoorbeeld:

• een infosessie organiseren vaccinatie;
• een vertrouwenspersoon of een arts waar men terecht kan met vragen.

Op dit moment is de verdeling van de vaccinaties in handen van de overheid. Wanneer vaccins uiteindelijk vrij beschikbaar zullen komen op de markt, kan het voor werkgevers een optie zijn om gratis vaccins te verstrekken, zoals bij veel bedrijven met griepprikken al het geval is. Dan ook geldt er geen verplichting.

Tewerkstelling geweigerd?
De werkgever kan niemand weigeren op de werkvloer die niet gevaccineerd is. Het kan dan ook geen voorwaarde zijn om een sollicitant in dienst te nemen. Dit vormt een discriminatie op basis van de toekomstige gezondheidstoestand. Het spreekt voor zich dat de geldende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan steeds dienen te worden nageleefd.

“Een werkgever mag een (kandidaat-)werknemer weliswaar informatie vragen om zijn arbeidsgeschiktheid na te gaan”, aldus Vansweevelt. “Bij een piloot: heeft die goede ogen? Maar of iemand al dan niet gevaccineerd is tegen het coronavirus is daarbij niet relevant.”

Geldige reden tot ontslag?
De vaccinatie is een persoonlijk keuze. De werkgever kan niemand sanctioneren of ontslaan, ook niet in de zorgsector.

Stel dat de poetshulp onomwonden zegt zich niet te willen laten vaccineren. “Het is opletten voor het aspect discriminatie”, zegt advocaat Tom De Gendt. “Net zoals een werkgever een werknemer niet mag beoordelen op leeftijd of geslacht, is het hier de vraag of al dan niet gevaccineerd zijn een aanvaardbare reden is om de samenwerking met iemand te beëindigen.”

Ik weiger te werken omdat mijn collega(‘s) niet gevaccineerd zijn?
Artikel 1.2-26 van de Codex over het welzijn op het werk stelt dat: “ Een werknemer die, in geval van een niet te vermijden, ernstig en onmiddellijk gevaar, zijn werkpost of een gevaarlijke zone verlaat, mag daar geen nadeel van ondervinden en moet worden beschermd tegen alle ongerechtvaardigde nadelige gevolgen daarvan. ”

Dat ‘ nadeel ' duidt op loonverlies en die onrechtvaardige nadelige gevolgen duiden op ontslag. Je zou kunnen opperen dat werken om en rond ongevaccineerde collega's een ‘onveilige werksituatie' is. Dus mag je dan naar huis als een collega verkondigt zich niet te willen laten vaccineren?

“Kort gesteld: neen”, zegt Julie Rousseau, jurist arbeidsrecht bij Acerta. “Als de werkgever alle veiligheids- en afstandsregels respecteert, dan is de werkplek in principe veilig en mag je die niet eenzijdig verlaten. Je werkgever kan je dan in gebreke stellen wegens werkweigering. Blijf je weigeren om naar het werk te komen, dan zou het zelfs een grond kunnen zijn voor ontslag. Vaccinatie is momenteel nog steeds geen plicht en om privacy redenen mogen noch je werkgever, noch jij dat vragen of ‘weten' van je collega's. Zolang de regering vaccinatie tegen het coronavirus niet verplicht, zal dat niet veranderen.”

Mag een werkgever een bewijs van vaccinatie vragen?
Nee, de gegevens over de vaccinatiestatus zijn persoonlijk en behoren tot het medisch dossier. Volgens de GDPR mogen de gezondheidsgegevens van werknemers niet verwerkt worden, tenzij de overheid uitzonderlijk aanvullende regels invoert omtrent verwerking van vaccinatiegegevens of de werknemer daartoe een vrije uitdrukkelijke toestemming geeft. In een arbeidsrelatie is er echter sprake van een gezag, waardoor die toestemming van de werknemer nooit vrij kan zijn.

De werknemer mag gewoonweg niet gevraagd worden of hij/zij gevaccineerd is. De werkgever heeft hier geen inzage in, tenzij de werknemer het uitdrukkelijk toelaat. Het bijhouden van een lijst wie al dan niet gevaccineerd is of het opvragen van het vaccinatie-attest door de werkgever wordt niet toegestaan.

Groepsimmuniteit van 80% onder het personeel nastreven met een collectieve premie?
Nee. Dit houdt verband met de vorige vraag, het beschermen van de privacy.

De FOD WASO heeft haar standpunt nogmaals meegedeeld. Het systeem van de niet-recurrente resultaatsgebonden voordelen (gezegd CAO nr. 90) is ongewijzigd tijdens de coronavirus. Dergelijk initiatief van de werkgever zal niet goedgekeurd worden. Wel zou het volgens hen mogelijk zijn om bv. een plan op te maken met als collectief doel een vermindering van het aantal afwezigheidsdagen wegens ziekte, voor zover er een preventieplan bestaat in de onderneming.

Het blijft een afweging tussen het recht op privacy van de werknemer en de plicht van de werkgever om te waken over het welzijn van zijn personeel. De wet geeft niet aan welke van de twee doorweegt. De geldende wetgeving laat in ieder geval niet toe dat werkgevers hun werknemers zouden verplichten zich te laten vaccineren tegen corona.

Christophe Lemmens, advocaat gezondheidsrecht en gastdocent aan de Universiteit Antwerpen, heeft oren naar de oproep van VOKA. "Ik besef dat een algemene vaccinatieplicht botst met het recht op zelfbeschikking”, legt hij uit op Radio 1 in 'De wereld vandaag'. “Maar dat recht is niet absoluut of oneindig. In uitzonderlijke omstandigheden, zoals de huidige coronacrisis, kan dat recht beperkt worden.

Het verplichten om te vaccineren blijft een afweging tussen enerzijds het recht op privacy van de werknemer, en anderzijds de plicht van de werkgever om te waken over het welzijn van zijn personeel.

De redactie INNI houdt de vinger aan de pols.