School’s out?! - (Samen)Scholen in COVID-19-tijden

Coronavirussen

DD. 18 maart 2020 waren de scholen in 107 landen gesloten omwille van de COVID-19-pandemie. Het is tot dusver onbekend of de sluitingen van scholen effectief zijn bij coronavirus-uitbraken, zijnde Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS), Middle East Respiratory Syndrome (MERS) en COVID-19. De systematische review van Viner en collega’s, recent gepubliceerd in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift The Lancet, trachtte een overzicht te maken van de kennis omtrent het sluiten van scholen en andere ‘social distancing’ praktijken op scholen in COVID-19-tijden.

In China en Hongkong sloten de scholen heel erg snel na de uitbraak van COVID-19. Tot op de dag van vandaag zijn er geen gegevens gepubliceerd over de invloed van deze maatregelen op de transmissie van het virus. Echter, gegevens uit de SARS-era suggereren dat in China, Hongkong en Singapore het sluiten van de scholen niet bijdroeg aan het onder controle krijgen van de epidemie. Taiwan heropende de scholen zeer vlug en zag geen noemenswaardige nadelige effecten op de transmissie van COVID-19. Studies gebaseerd op wiskundige modellen vonden tegenstijdige resultaten. Er dient rekening mee gehouden te worden dat de COVID-19-telg zich anders gedraagt dan zijn corona-neefjes die SARS en MERS veroorzaakten. De recentste modellen voorspellen dat het sluiten van scholen tijdens de COVID-19 pandemie slechts 2-4% minder doden zou opleveren. Het sluiten van scholen dient steeds gepaard te gaan met andere ‘social distancing’ maatregelen. Andere minder ingrijpende maatregelen dan het sluiten van scholen moeten in overweging genomen worden door beleidsmakers als er beslissingen op lange(re) termijn genomen worden. Er moet op gewezen worden dat de studies over de effecten van het sluiten van scholen van relatieve lage wetenschappelijke kwaliteit zijn. De effecten van het sluiten van de scholen kunnen lager liggen dan aangenomen wordt omwille van het feit dat de contacten tussen kinderen onderling, en tussen ouders en kinderen informeel voortgezet worden. Daarenboven zijn er ook nog tal van jongeren die elkaar opzoeken buiten het schoolmilieu.

De economische schade (geschat op 0,2 tot 1% van het BNP in de UK (Rashid et al., 2014)) en de potentiële sociale gevolgen o.a. op de studies en de stages van de kinderen zijn ontegenzeggelijk zeer hoog te noemen.

Influenzavirussen

Omdat het bewijs omtrent het nut van coronavirussen en sluiten van scholen schaars is, kan er teruggegrepen worden naar studies omtrent Influenza-epidemieën en -pandemieën. Er is ook daar een grote heterogeniteit in de studies naar de effecten op de transmissie van het griepvirus. Wat betreft de effecten van het sluiten van scholen bij uitbraken van influenza of een influenza-pandemie, zijn er al vier systematische reviews verschenen. Die suggereren dat de sluiting van scholen (zowel pro-actief of reactief) een goede controlemaatregel kan zijn, maar dat de effectiviteit laag is.

Jackson et al. (PHE, 2014; PLoS One, 2014) besluiten na het bestuderen van 100 epidemiologische studies en 45 studies met wiskundige modellen dat het sluiten vroegtijdig dient te gebeuren om effect te hebben. De sluitingen resulteren in meer effect op de epidemiologische pieken dan op de ‘cumulative attack rates’. Uit de studies met modellen blijkt ook dat er groter effect is als het reproductiegetal (‘reproduction number’; ‘R0’) laag is (onder de 2), en dat de attack rates hoger liggen bij kinderen dan bij volwassenen.
Maar R0 ligt bij COVID-19 hoger dan 2. Als de R0 zo hoog is, ligt het effect van het sluiten van scholen lager dan 10%, dit naar analogie met studies naar de Aziatische griepepidemie uit 1957.

De publicatie van Ben Nasifah et al. (2018) is een review van 31 studies. Zij concludeerden dat de piek met 29,7% afnam en dat de mediaan van de piek 11 dagen (1 à 2 weken) later kwam afhankelijk van wanneer de sluiting plaatsvond. Hoewel voorzichtig moet omgesprongen worden met deze getallen omdat zij niet uit meta-analyses, maar uit afzonderlijke studies komen.

Rashid et al. (2015) rapporteerden een grote variatie in reductie van de transmissie (1-50%). Zij schreven ook dat studenten hun sociale contacten kunnen verleggen naar niet-schoolse plaatsen.

De review van Cowling et al. (2020) stelt dat het sluiten van scholen de transmissie daadwerkelijk doet dalen, vooral bij de kinderen tussen 5 en 17 jaar. Er was echter ook evidentie dat de transmissie terug de kop zou opsteken na het heropenen van de scholen. Trouwens er was geen consensus over het exact tijdstip van sluiten en heropenen van de scholen. Modelstudies tonen aan dat de scholen minstens 8 weken gesloten dienen te blijven om een significant effect te hebben op de ‘overall attack rate’. Korter dan 2 weken verhoogt dan weer de overall attack rate. Maar kortere sluitingen zijn dan weer meer kosteneffectief.

Conclusies

Schoolsluitingen zijn enkel bij ernstige pandemieën een optie. De sluitingen dienen bij voorkeur snel te gebeuren, nog voor de piek van de pandemie bereikt wordt. Ook moet de sluiting voldoende lang duren om een effect te kunnen garanderen. Effecten zijn groter naarmate de ziekte meer en ernstiger toeslaat bij (jonge) kinderen, en als het reproductiegetal laag is, dus als 1 besmette persoon gemiddeld minder dan 2 andere personen besmet.

Wim Van Hooste, arbeidsarts

Bronnen :

Bin Nafisah S, Alamery AH, Al Nafesa A, Aleid B, Brazanji NA. School closure during novel influenza: a systematic review. J Infect Public Health 2018; 11: 657-61.
https://www.sciencedirect.com/...

Cowling BJ, Ali ST, Ng TWY, et al. Impact assessment of non-pharmaceutical interventions against COVID-19 and influenza in Hong Kong: an observational study. medRxiv 2020.
https://www.medrxiv.org/conten...

Jackson C, Vynnycky E, Hawker J, Olowukure B, Mangtani P. School closures and influenza: systematic review of epidemiological studies. Br Med J Open 2013; 3: e002149.
https://bmjopen.bmj.com/conten...