Van 25 april t/m 1 mei: Week van de Valpreventie

Valpreventie op de werkvloer: maak (g)een VUIST !

Sinds de vroege jaren 80 is er meer aandacht voor ‘Vallen - Uitglijden – Struikelen’ (VUIST)-incidenten op de werkvloer, wat blijkt uit congressen die toen georganiseerd werden die enkel gewijd waren aan deze topic. De mechanismen en omstandigheden worden in kaart gebracht en bestudeerd. De verschillende factoren, zowel intrinsieke als extrinsieke, die elkaar kunnen versterken zijn complex en zijn een uitdaging om preventiestrategieën te ontwikkelen. De oorzaken en aanpak zijn duidelijk verschillend dan bij de ongevallen bij bejaarden of vallen van hoogte.

De cijfers

Laten we meteen met de deur in huis vallen. ‘Vallen - Uitglijden - Struikelen’, ofwel ‘Slips, Trips, and Falls on the Same Level’ (STFL), behoren tot de meest voorkomende incidenten op de werkplek. In Frankrijk wordt 1/5 van de arbeidsongevallen veroorzaakt door valpartijen (vallen van hoogte, vallen op de begane grond of vallen van een trap). Bijna 60% van de Franse valpartijen zijn op de begane grond, waarbij bij de helft de staat van de ondergrond aan de basis ervan ligt (zorgsector, retail en horeca). Ongeveer 25 % zijn valpartijen vanop hoogte (transport, bouw, elektriciteit, loodgieterij). Uiteindelijk gebeurden achttien procent vanop een trap (huishoudhulpen, schoonmaak, horeca).

Soms zijn de gevolgen ernstig en langdurig: ca. 30% van de blijvende letsels zijn het resultaat van een valpartij. Eén op 5 ongevallen resulteert in een breuk, 1/5 in kneuzingen en bijna 2/5 in een verstuiking. De enkel wordt meest getroffen (1/4), daarna de knie (1/6) en de rug (1/6). De helft van de ziektedagen wordt ingenomen door enkel- en rugletsels. Er zijn echter verschillen al naargelang het een val, uitglijd- of struikelpartij betreft. De economische consequenties zijn aanzienlijk. De kosten bedragen ongeveer 15% van de totale kost door arbeidsongevallen in de Verenigde Staten. Er zijn ook zeer grote sectoriële verschillen: in studies hebben mijnbouw en steengroeven 60 maal meer VUIST-incidenten dan bijvoorbeeld de bank- en verzekeringssector.

In Nederland gebeuren jaarlijks 12.000 ongevallen door een val vanop een hoogte, waarbij 18 werknemers overlijden en 1.230 werknemers worden opgenomen in een ziekenhuis. Vallen vanop hoogte is daarmee een belangrijk gezondheidsrisico op het werk. Volgens de Nederlandse Gezondheidsraad is het niet mogelijk om een veilige of gezondheidskundige grens voor de valhoogte vast te stellen op basis van de huidige kennis. Ook een val van geringe hoogte kan namelijk leiden tot ernstig of dodelijk letsel.

VUIST-ongevallen: de oorzaken:

De frequent vastgestelde oorzaken zijn:

• oneffenheden in terrein (gaten, stenen en dergelijke)
• vuil of glad schoeisel (minder grip)
• bij uitstappen op onstabiele, zachte of gladde ondergrond
• bij werken in slechte weersomstandigheden (ijzel, sneeuw, regen)
• haast
• dragen van spullen (beperkt zicht)
• verstappen op randen van voorwerpen (rijplaten bv.)
• kabels, leidingen, slangen
• lopen over zand- of grondbulten
• lopen over wapeningsnetten
• hoog gras dat gaten en stenen verbergt
• ergens achter blijven haken

Op kantoor zijn er natuurlijk ook oorzaken terug te vinden. Zoals daar zijn: oneffenheden in tapijt, vloer of trappen, losliggende kabels op de vloer, losliggende vloerbedekking en gladde vloeren (morsen of schoonmaken).

Maak (g)een VUIST: mogelijke preventiemaatregelen

De meeste tips bij het voorkómen van VUIST-ongevallen liggen voor de hand en zijn wellicht bekend bij eenieder. Het zijn vaak “open deuren” van tips. Toch ligt de preventie in het beter opletten én zich bewust zijn van de risico’s die op de loer liggen op de werkvloer – soms letterlijk.

• Zorg dat je je continu bewust bent van de risico’s van de werkomgeving.
• Haast werkt niet sneller en vergroot de kans op ongevallen en op fouten.
• Schoeisel aangepast aan het werk en de werkomgeving.
• Houd de schoenen en laarzen vrij van grond, klei en ander vuil.
• Zorg voor goede verlichting.
• Zorg voor orde en netheid (‘good housekeeping’).
• Ruim gemorste producten direct op.
• Markeer gladde vloeren en zet ze af.
• Draag geen voorwerpen waar je niet overheen kan kijken. Gebruik dan een steek- of kruiwagen.
• Houd looproutes vrij van obstakels.
• Markeer uitstekende obstakels.
• Markeer openingen en dek deze af.
• Gebruik geen tussendoorweggetjes (‘short cuts’, ‘afstekertje’ of ‘olifantenpaadje’).

Bij gebruik van ladders

• Gebruik ladders enkel bij werken met gering risico, én bij korte gebruiksduur én als er geen veiligere manier van werken is.
• Gebruik ladders veilig door o.a. stabiele en stevige steunpunten, antislipinrichtingen en lichte lasten te dragen die veilige houvast niet belemmeren.

Bij gebruik van steigers & rolsteigers

• Werk met een “bevoegd persoon” die werd aangeduid door de werkgever om te waken over de toepassing van preventiemaatregelen tegen vallen van personen/voorwerpen, de veiligheidsmaatregelen bij veranderende weersomstandigheden, te waken over de naleving van de voorwaarden inzake toelaatbare belasting, het opstellen van montage-, demontage- en ombouwschema’s en het opstellen van instructienota.
• Voorzie een opleiding voor de werknemers die steigers gebruiken (preventiemaatregelen, veiligheidsmaatregelen, toelaatbare belastingvoorwaarden)
• Voorzie een opleiding voor de werknemers die steigers (de)monteren (begrijpen van montage, demontage, ombouwschema, veiligheidsmaatregelen, bijzondere risico’s)

Referenties

• Arbeidsveiligheid.net: Toolbox VUIST.
• Chang W-R, Leclercq S, Lockhart TE, Haslam R. State of science: occupational slips, trips and falls on the same level. Ergonomics 2016; 59: 861-883.
• Gezondheidsraad (Nederland) (2013). Dossier: Vallen van hoogte.
  
• Infrastructure and Health & Safety Association (IHSA) (Canada). Fall Prevention Working at heights.
  
• L’Assurance Maladie – Risques professionnels (2021) en Les Chutes au Travail. Données statistiques et actions de prévention. Enjeux et Actions (2022).
  
• Occupational Safety and Health Administration (Verenigde Staten): Fall Prevention.
  
• Preventie en Interim: Werken op hoogte. Circulaire 2005 – 14. Met revisie op 15 januari 2018.
  
• Werk en Veiligheid.

Dokter Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts